Duygusal İstismarı Tanımak
Duygusal istismar, bir kişiyi eleştirmek, utandırmak, suçlamak veya herhangi bir şekilde manipüle etmek için duygularını kullanarak kontrol etmenin bir yoludur. Genel olarak bir ilişkide kişilerden biri benlik saygısını yıpratan ve zihinsel sağlığını bozacak derecede süreklilik gösteren suistimal edici sözler ve zorbalık davranışlarına maruz kalıyorsa bu ilişkide duygusal istismar olduğu kabul edilir. Bununla birlikte zihinsel veya duygusal istismar, flörtler ve evlilikler gibi romantik birlikteliklerde yaygın olmakla birlikte; arkadaşlıklar ve aile üyeleri ile olan ilişkiler de dahil olmak üzere herhangi bir ilişki bağlamında da ortaya çıkabilir.
Duygusal istismar, tanınması en zor istismar türlerinden biridir. İnce ve sinsi veya açık ve manipülatif olabilir. Her iki durumda da, kurbanın özgüvenini zedeler ve kendi algılarından ve gerçekliklerinden şüphe duymaya başlamasına sebep olur.
Duygusal istismarın altında yatan amaç, mağduru gözden düşürerek, izole ederek ve susturarak kontrol etmektir.
Sonunda, istismara uğrayan kişi kendini kapana kısılmış hisseder. Genellikle ilişkiye daha fazla dayanamayacak kadar yaralıdırlar ama aynı zamanda ayrılmaktan da korkarlar. Mağdurun içine düştüğü bu kısır döngü bir şeyler yapılana kadar kendini tekrar eder.
Duygusal olarak suistimal edildiğinizi nasıl anlarsınız?
Kendi ilişkinizi incelerken, genellikle duygusal istismarın hemen göze çarpmayacak biçimde satır aralarında olduğunu unutmayın. Bu bağlamda, ilişkinizde duygusal istismarın izlerini yakalamak tahmin ettiğinizden zor bir hal alabilir ve pek çok biçimde ilişki içindeki duygusal istismar içeren davranışlar gözünüzden kaçabilir. İlişkinizin suistimal edici olup olmadığını anlamakta güçlük çekiyorsanız, durun ve düşünün: Eşiniz, arkadaşınız veya aile üyenizle olan etkileşimlerinizin sizi nasıl hissettirdiğini düşünün.
Aşağıda duygusal suistimalin bazı işaretlerini içeren bir liste bulabilirsiniz. Partneriniz bunlardan sadece birkaçını yapsa bile, duygusal olarak istismarcı bir ilişki içinde olduğunuzu unutmayın.
Kendinize "o kadar da kötü değil" diyerek kişinin size olan davranışlarını minimize etme tuzağına düşmeyin. Unutmayın: Herkes nezaket ve saygıyla muamele görmeyi hak eder.
Etkileşimde bulunduğunuz her an yaralanmış, hüsrana uğramış, kafanız karışmış, yanlış anlaşılmış, depresif, endişeli veya değersiz hissediyorsanız, ilişkinizde duygusal olarak suistimal ediliyor olma olasılığınız yüksektir.
Duygusal İstismar Türleri
Duygusal istismar, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi farklı biçim alabilir:
Aldatma suçlamaları veya diğer kıskançlık ve sahiplenme belirtileri
Diğer kişinin davranışını kontrol etmek için sürekli kontrol veya benzeri girişimler
Sürekli tartışmak veya karşı çıkmak
Eleştiri
Duygusal manipülasyon
Bireyin ailesinden ve arkadaşlarından izole edilmesi
İsim takma ve sözlü taciz
İlişkiye katılmayı reddetmek
Utandırma veya suçlama
Sessizlikle cezalandırma
Diğer kişinin endişelerini önemsizleştirmek
Sevgi ve ilgiyi esirgemek
Bu tür istismarların bir ilişkinin başlangıcında belirgin olmayabileceğini hatırlamak önemlidir. Bir ilişki, normal ve sevecen görünerek başlayabilir, ancak istismarcılar, ilişki ilerledikçe partnerlerini kontrol etmek ve manipüle etmek için taktikler kullanmaya başlayabilir. Bu davranışlar o kadar yavaş başlayabilir ki, ilk başta onları fark etmeyebilirsiniz.
Duygusal İstismarın Etkisi
Duygusal istismarın bireyin üzerindeki etkisine yönelik yapılan pek çok araştırma, bize duygusal istismarın sonuçlarının fiziksel istismar kadar şiddetli olduğunu göstermektedir. Duygusal istismar şiddetli ve sürekli olduğunda, mağdur bazen tüm benlik duygusunu kaybedebilir. Duygusal istismarın açtığı yaralar, fiziksel yaralar gibi başkaları tarafından görülmez; onlar, kişinin içinde, kendinden şüphe duymada, değersizlik duygusunda, kendinden iğrenmede gizlidir.
Zamanla suçlamalar, sözlü taciz, lakap takma ve eleştiriler mağdurun benlik duygusunu o kadar aşındırır ki, artık kendilerini gerçekçi göremeyecek noktaya gelirler. Sonuç olarak, mağdur, istismarcı ile aynı fikirde olmaya başlayabilir ve içsel olarak eleştirel hale gelebilir. Bu gerçekleştiğinde, mağdurların çoğu, asla başkaları için yeterince iyi olmayacaklarına inanarak, istismarcı ilişkide tuzağa düşerler.
Duygusal istismar, arkadaşlıkları bile etkileyebilir, çünkü duygusal olarak istismara uğramış insanlar genellikle insanların onları gerçekten nasıl gördükleri ve onlardan gerçekten hoşlanıp hoşlanmadıkları konusunda endişelenirler.
Sonunda, mağdurlar arkadaşlıklarından geri çekilebilir ve kimsenin onları sevmediğine ikna olacak şekilde kendilerini izole edebilirler. Dahası, duygusal istismar, depresyon ve kaygıdan mide ülserlerine, kalp çarpıntısına, yeme bozukluklarına ve uykusuzluğa kadar pek çok rahatsızlığı içeren bir dizi sağlık sorununa neden olabilir.
Duygusal İstismarla Başa Çıkmak İçin İpuçları
Duygusal olarak kötüye kullanılan bir ilişkiyle başa çıkmanın ilk adımı, kötüye kullanımı yani suistimali tanımaktır. İlişkinizde duygusal istismarın herhangi bir yönünü tespit ederseniz, her şeyden önce bunu KABUL etmeniz önemlidir.
Yaşadıklarınız konusunda kendinize karşı dürüst olarak hayatınızın kontrolünü yeniden ele almaya başlayabilirsiniz. İşte hayatınızı geri kazanmak için hemen bugün uygulamaya başlayabileceğiniz 7 strateji:
1. Kendinize Öncelik Verin: Zihinsel ve fiziksel sağlığınız söz konusu olduğunda, kendinize öncelik vermeniz gerekir. Sizi suistimal eden kişiyi memnun etmek için endişelenmeyi bırakın. İhtiyaçlarınıza dikkat edin. Olumlu düşünmenize ve kim olduğunuzu doğrulamanıza yardımcı olacak bir şey yapın. Ayrıca, yeterli miktarda dinlendiğinizden ve sağlıklı yemekler yediğinizden emin olun. Bu basit öz bakım adımları, duygusal istismarın günlük stresleriyle başa çıkmanıza yardımcı olabilir.
2. Sınırlar Oluşturun: İstismarcı kişiye artık size bağırmamasını, size isim takmamasını, hakaret etmemesini, size kaba davranmamasını vb. söyleyin. Ardından, bu davranışa girmeyi seçerlerse ne olacağını onlara söyleyin. Örneğin, size isim takarlarsa veya size hakaret ederlerse konuşmanın biteceğini ve odadan çıkacağınızı söyleyin. Burada anahtar, sınırlarınızı çizmek ve onları takip etmektir.
Tutmaya niyetiniz olmayan sınırları iletmeyin.
3. Kendinizi Suçlamayı Bırakın: Herhangi bir süre boyunca duygusal olarak suistimal edici bir ilişki içindeyseniz, problemin kendinizde olduğuna inanmaya başlıyor/inanıyor olabilirsiniz. Ancak şunu kendinize hatırlatın: Sorun SİZ değilsiniz. Suistimal etmek bir seçim yapmaktır. Bu yüzden üzerinde kontrolünüz olmayan bir şey için kendinizi suçlamayı bırakın.
4.Onları Düzeltemeyeceğinizi Anlayın: En iyi çabalarınıza rağmen, farklı bir şey yaparak veya farklı davranarak, sizi duygusal olarak kötüye kullanan bir kişiyi asla değiştiremezsiniz. İstismarcı bir kişi, istismarcı bir biçimde davranmayı seçmeye devam edecektir.
Karşınızdaki kişinin eylemlerini kontrol edemeyeceğinizi ve onların seçimlerinden sorumlu olmadığınızı kendinize hatırlatın. Düzeltebileceğiniz veya kontrol edebileceğiniz tek şey kendi yanıtınızdır.
5. Etkileşimden Kaçının: Kötü niyetli bir kişiyle ilişki kurmayın. Başka bir deyişle, istismarcı sizinle tartışma başlatmaya çalışırsa, sizi aşağılamaya başlarsa, sizden bir şeyler talep ederse veya kıskançlıkla öfkelenirse; açıklama yapmaya, duygularını yatıştırmaya veya yapmadığınız şeyler için özür dilemeye çalışmayın. Mümkünse sadece durumdan uzaklaşın. Bir istismarcıyla ilişki kurmak, size yalnızca daha fazla suistimal ve acı getirir. Çünkü ne kadar çabalarsanız çabalayın, onların gözünde bir şeyleri doğru yapamayacaksınızdır.
6. Bir Destek Ağı Oluşturun: Birine neler yaşadığınızı söylemek zor olsa da, konuşmak çoğu zaman en büyük yardımcıdır. Yaşadığınız şey hakkında güvenilir bir arkadaşınızla, aile üyenizle veya bir psikolojik danışmanla konuşun. İstismarcı kişiden mümkün olduğunca uzaklaşın ve sizi seven, destekleyen insanlarla zaman geçirin. Bu sağlıklı arkadaşlar ve sırdaşlar ağı, daha az yalnız ve izole hissetmenize yardımcı olacaktır. Ayrıca bu ağ, size yaşadıklarınızı konuşabilmenizi ve böylelikle olayları perspektife koymanıza yardımcı olabileceğiniz bir alan tanır.
7. Bir Çıkış Planı Üzerinde Çalışın: Eşinizin, arkadaşınızın veya aile üyenizin kötü seçimlerini değiştirme veya üzerinde çalışma niyeti yoksa, istismarcı ilişkide sonsuza kadar kalamazsınız. Çünkü sonunda muhtemelen size hem zihinsel hem de fiziksel olarak zarar getirecektir. Durumunuza bağlı olarak, ilişkiyi bitirmek için adımlar atmanız gerekebilir. Her durum, her bağlam birbirinden farklıdır. Bu nedenle, düşüncelerinizi ve fikirlerinizi güvenilir bir arkadaş, aile üyesi veya psikolojik danışmanla tartışın. Duygusal istismarın uzun vadeli ciddi etkileri olabilir, ancak aynı zamanda fiziksel istismar ve şiddetin habercisi de olabilir (!).
Ayrıca, istismara uğrayan kişi ayrılma kararı verdiğinde istismarın sıklıkla tırmandığını da unutmayın. Bu nedenle, kötüye kullanımın daha da kötüye gitmesi durumunda bir güvenlik planınız olduğundan emin olun. Duygusal istismardan kurtulmak zaman alır. Kendinize öz bakım göstermek, destekleyici sevdiklerinize ulaşmak ve bir psikoterapistle konuşmak başa çıkma yolunda size yardımcı olacaktır.
Not: Bu içerik yalnızca bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde terapinin yerini tutmaz. Bu sitedeki hiçbir içerik, doğrudan tıbbi tavsiye yerine kullanılmamalıdır. Psikolojik sağlığın fiziksel sağlık sorunlarını da etkileyebileceğine dikkat edin. Psikolojik durumunuzun yönetilmesinin zor olduğunu fark ederseniz, lütfen profesyonel yardım almayı düşünün.
Referanslar: Gordon, Sherri. (2020). What Is Emotional Abuse?. Verywellmind.
PFHC. (2006). Recognizing domestic partner abuse. Harvard Health Publishing.
Sorsoli, Lynn. (2004). Hurt Feelings: Emotional Abuse and the Failure of Empathy. Journal of Emotional Abuse.