Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), günlük hayata müdahale eden obsesyonlar ve kompulsiyonlarla karakterize bir zihin sağlığı bozukluğudur. Kişi kontrol edilemeyen, tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve / veya yinelenen tekrar etme dürtüsünü hissettiği davranışlarda (kompulsiyonlar) bulunmaktadır.
Semptomlar
OKB'nin semptomları genellikle kademeli olarak ortaya çıkmakta ve tedavi edilmezse kronikleşebilmektedir. OKB'si olan kişiler obsesyon (takıntı), kompulsiyon (zorlantı) veya her ikisinin semptomlarını yaşayabilir. Bu tür belirtiler, okul, iş, ilişkiler ve normal günlük işleyiş dahil olmak üzere yaşamın birçok alanına müdahale edebilmektedir.
Obsesyonlar (Takıntılar)
Takıntılar, kaybolmayan, istenmeyen ve son derece üzücü veya endişe verici düşünceler, resimler veya fikirler olabilmektedir. Örneğin: “Ya ölümcül bir hastalığa yakalanırsam?” veya “Ya birine zarar verirsem?” vb.
Takıntıların bazı yaygın belirtileri şunları içerir:
Başkaları veya kişinin kendisi hakkında agresif düşünceler
Her şeyin belirli bir sırayla veya simetrik olması ihtiyacı
Mikrop korkusu
Seks, dini inanç veya başkalarına zarar verme gibi yasak veya tabu kabul edilen konularla ilgili istenmeyen düşünceler
Kompulsiyonlar (Zorlantılar)
Kompulsiyonlar, kişinin yaşadığı kaygıyı gidermek için defalarca yapması gerektiği "baskısını" hissettiği davranışlardır. Kompulsiyonlar genellikle obsesyonlarla ilişkilidir. Örneğin, bir yerlerden mikrop bulaşması obsesyonuna sahipseniz, ellerinizi defalarca yıkamak "zorunda" hissedebilirsiniz.
Bazı yaygın kompulsiyonlar şunları içerir:
Her şeyi defalarca saymak
Aşırı yıkama veya temizlik
Eşyaları belirli veya simetrik bir şekilde sıralama
Tekrarlı kontrol (kapının kilitli olup olmadığını veya fırının kapalı olup olmadığını kontrol etmek gibi)
Teşhis
Hepimizin zaman zaman tekrar eden düşünceleri veya bir şeyi iki kez kontrol etme ihtiyacı olabilir. Bu bağlamda tüm alışkanlıkların veya tekrar eden davranışların kompulsiyonlar ile eşanlamlı olmadığının farkında olmak önemlidir.
Bununla beraber, zihin sağlığı uzmanları tarafından, OKB teşhisi konulabilmesi için kişinin deneyimleri şu şekilde karakterize edilir:
Aşırı veya mantıksız olduklarını fark etseler bile düşüncelerini veya davranışlarını kontrol edememe
Bu takıntı ve dürtülere günde bir saat veya daha fazla zaman harcamak
Bu düşünce ve davranışlardan dolayı günlük hayatta önemli sorunlar ve aksaklıklar yaşamak
Düşüncelerden veya davranışlardan zevk almamak, ancak yine de düşüncelerin neden olduğu endişeden kurtulmak veya kısa sürede olsa bir rahatlama yaşamak için kompulsif davranışlarda bulunmak
OKB, insanların yaklaşık %2,3'ünü etkileyen nispeten yaygın sayılabilecek bir hastalıktır.
Nedenleri
OKB'ye sebep olan nedenler kesin olarak bilinmemektedir. Ancak bununla birlikte bazı risk faktörleri aşağıdaki gibidir:
Biyolojik ve genetik faktörler
Aile öyküsü
Stres
OKB'li insanlar, yaşadıkları deneyimleri, garip veya olağandışı düşüncelerin çıldırdıkları veya kontrollerini kaybedecekleri anlamına geldiğini düşündüklerinden, düşüncelerini kontrol etme konusunda güçlü bir ihtiyaç hissettikleri şeklinde açıklamaktadırlar. Birçok insan stresli hissettiğinde garip veya alışılmadık düşünceler yaşayabilirken, OKB'li iseniz, bu düşünceleri görmezden gelmek veya unutmak oldukça zor olabilmaktedir.
OKB genellikle geç ergenlik/genç yetişkinlik döneminde başlar, ancak küçük çocuklar ve ergenler de etkilenebilir.
OKB Türleri
Obsesif kompulsif bozukluk birkaç farklı şekilde ortaya çıkabilir. Bazı insanlar yalnızca obsesyonlar (takıntılar) yaşarken, bazıları yalnızca kompulsiyonlar (zorlantılar) yaşayabilir veya her ikisini de deneyimleyebilirler.
Araştırmalara göre OKB’de en yaygın obsesyon ve kompulsiyonlar şunlardır:
Aşırı temizlik veya kirlenme korkusu
Düzen, simetri veya mükemmellik ihtiyacı
Tabu düşünceler
Toplama veya istifleme
İnsanların yaşayabileceği diğer bazı OKB türleri, olayları tekrar tekrar kontrol etmeye, belirli nesneleri saymaya ve belirli düşünceler veya konular üzerinde derinlemesine düşünmeye odaklanan semptomları içermektedir.
Tedavi
OKB tedavisi ilaçları, psikoterapiyi veya her ikisinin bir kombinasyonunu içerebilir.
Psikoterapi
Psikolojik terapiler OKB semptomlarının sıklığını ve yoğunluğunu azaltmak için oldukça etkili tedavilerdir. OKB için etkili psikolojik tedaviler, genellikle davranış ve / veya düşüncelerdeki değişikliklere odaklanmaktadır.
OKB ile Başa Çıkma
OKB, zamanla kötüleşebilen kronik, uzun süreli bir zihin sağlığı bozukluğudur. Bu nedenle bir zihin sağlığı uzmanından profesyonel yardım almak önemlidir.
Bir zihin sağlığı uzmanıyla konuşmanın yanı sıra, belirtilerinizi yönetmenize yardımcı olmak için kullanabileceğiniz bir dizi kendi kendine yardım stratejisinden de faydalabilirsiniz:
Stresle başa çıkmanıza yardımcı olacak öz bakım stratejileri uygulayın. Stres genellikle OKB semptomlarını tetikleyebilir. Bu nedenle etkili ve sağlıklı başa çıkma yöntemlerine güvenmek önemlidir. Araştırmalar, uyku bozukluklarının daha şiddetli OKB semptomlarıyla bağlantılı olduğunu göstermiştir. Uykuya ek olarak, düzenli fiziksel egzersiz ve sağlıklı beslenme, hayatın size getirdiği stresi ve endişeleri yönetmeyi kolaylaştıracak, günlük hayatınızda rahatlıkla uygulayabileceğiniz yaşam tarzı seçimleridir.
Rahatlama tekniklerini deneyin. Meditasyon, nefes egzersizleri, aşamalı kas gevşetme gibi gevşeme ritüelleri pratik etmeyi deneyin.
Destek bulun. Sizinle aynı deneyimleri yaşamış insanlarla konuşmak OKB ile başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Sosyal destek, zihinsel sağlığımız açısından oldukça önemlidir. Bu bağlamda destek grupları başa çıkmada yararlı birer kaynak olabilir.
Not: Bu içerik yalnızca bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde terapinin yerini tutmaz. Bu sitedeki hiçbir içerik, doğrudan tıbbi tavsiye yerine kullanılmamalıdır. Psikolojik sağlığın fiziksel sağlık sorunlarını da etkileyebileceğine dikkat edin. Psikolojik durumunuzun yönetilmesinin zor olduğunu fark ederseniz, lütfen profesyonel yardım almayı düşünün.
Referanslar:
Kelly, Owen. (2020). What Is Obsessive-Compulsive Disorder (OCD)?.Verywellmind.
National Institute of Mental Health. (2019). Obsessive-Compulsive Disorder. NIMH.