Şizofreni: Belirtileri, Nedenleri, Başa Çıkma ve Tedavi Süreci
Şizofreni, gerçek ile gerçek olmayanı ayırt etmeyi, net düşünmeyi, duyguları yönetmeyi, başkalarıyla ilişki kurmayı ve zihnin normal bir şekilde işlev göstermesini zorlaştıran zorlu bir beyin bozukluğudur. Bir insanın nasıl davrandığını, düşündüğünü ve dünyayı nasıl gördüğünü etkiler.
Şizofreni, kişinin gerçeklik algısını değiştirebilir. Kişi var olmayan şeyleri görebilir veya duyabilir, kafa karıştırıcı şekillerde konuşabilir, başkalarının onlara zarar vermeye çalıştığına inanabilir ya da sürekli izlendiğini hissedebilir. Gerçeklik algısının bozulması kişinin yaşamında ilişki sorunlarına neden olabilir ve banyo yapmak, yemek yemek veya ayak işleri yapmak gibi normal günlük aktiviteleri dahi bozabilir. Bununla birlikte alkol ve uyuşturucu kullanımına da yol açabilmektedir.
Şizofreni hastalarının çoğu dış dünyadan çekilebilir, kafa karışıklığı ve korku içinde hareket edebilir, depresyon dönemleri ve psikotik ataklar geçirebilirler. Bununla birlikte özellikle tedaviye başlandıktan sonraki ilk altı ayda intihara teşebbüs etme riskleri artabilir.
Şizofreninin Nedenleri
Şizofreninin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir karışımından kaynaklanıyor gibi görünmektedir.
Olası Genetik Nedenler
Şizofreni hastalarının yaklaşık %60'ının bu bozukluğa sahip aile üyeleri yoktur. Ayrıca genetik olarak şizofreniye yatkın bireylerde her zaman hastalık gelişmeyebilir. Bu da biyolojinin kader olmadığını göstermektedir.
Çevresel Nedenler
Giderek daha fazla araştırma, hamilelik sırasında veya çocuğun gelişiminin sonraki bir aşamasında stresin önemli bir çevresel faktör olduğuna işaret etmektedir. Strese neden olan faktörler şunları içerebilir:
Viral bir enfeksiyona doğum öncesi maruz kalma
Doğum sırasında düşük oksijen seviyeleri (uzun süreli doğumdan veya erken doğumdan kaynaklı)
Bebeklik döneminde maruz kalınan bazı virüsler
Erken ebeveyn kaybı veya ayrılık
Çocuklukta fiziksel veya cinsel istismar
Anormal beyin yapısı
Belirtiler
Şizofreninin karakteristik özelliği olan dört tür semptom vardır: Sanrılar, halüsinasyonlar, düzensiz konuşma, düzensiz davranış. Bununla birlikte, şizofreninin semptomları, hem örüntü hem de ciddiyet bakımından kişiden kişiye önemli ölçüde değişir. Şizofreni hastalarının her birinde tüm belirtiler görülmeyebilir ve şizofreninin belirtileri ve belirtilerin yoğunluğu zamanla değişebilir. Bu belirtilerden bazıları şöyledir:
Başkalarının deneyimlemediği şeyleri görme ve duyma gibi halüsinasyonlar
Başkalarının paylaşmadığı tuhaf inançlara sahip olma
Rasyonel düşünmede sorun yaşamak
Tedirgin veya tekrarlayan vücut hareketleri
Konuşurken duygusal ifade eksikliği
Az konuşmak
Günlük aktivitelerden zevk alamamak
Dikkat etmede zorluk
Karar vermek için bilgileri işlemede sorun yaşamak
Kısa süreli hafızanın anlık bilinçli algısal ve dilsel işleme ile ilgili kısmında sorunlar yaşamak
Şizofreni Hakkında Mitler ve Gerçekler
Mit: Şizofreni, bölünmüş/ayrılmış kişilik veya çoklu kişilik anlamına gelir.
Gerçek: Çoklu kişilik bozukluğu, şizofreniden farklı ve çok daha az yaygın bir zihinsel bozukluktur. Şizofreni hastalarının bölünmüş kişilikleri yoktur. Aksine, hastalar kişiliklerinden değil gerçeklikten ayrılmışlardır.
Mit: Şizofreni nadir görülen bir durumdur.
Gerçek: Şizofreni nadir değildir. Bir kişinin yaşam boyu şizofreni geliştirme riski %1 dir ve bu yaygın olarak kabul edilmektedir.
Mit: Şizofreni hastaları tehlikelidir.
Gerçek: Şizofreninin sanrılı düşünceleri ve halüsinasyonları bazen şiddet içeren davranışlara yol açsa da, şizofreni hastalarının çoğu ne şiddetlidir ne de başkaları için tehlikelidir.
Mit: Şizofreni hastalarına yardım edilemez.
Gerçek: Şizofreni umutsuz ve tedavisiz bir zihinsel bozukluk değildir. Uygun şekilde tedavi edildiğinde, şizofreni hastalarının çoğu tatmin edici, üretken yaşamların tadını çıkarabilir.
Teşhis
Şizofreni tanısı, tam bir psikiyatrik değerlendirme, tıbbi öykü değerlendirmesi ve fiziki muayeneye dayanır. Şizofreni teşhisi için temel kriterler şunlardır (en az 30 gün boyunca aşağıdaki belirtilerden iki veya daha fazlasının varlığı):
Halüsinasyonlar
Sanrılar
Düzensiz konuşma
Düzensiz veya katatonik davranış
Negatif belirtiler (duygusal hissizlik, ilgisizlik, konuşma eksikliği)
Tedavi Süreci
Şizofreni teşhisi ne kadar üzücü olursa olsun, sorunu görmezden gelmek onu ortadan kaldırmaz. Deneyimli bir zihin sağlığı uzmanıyla mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlamak, iyileşme için çok önemlidir. Doğru tedavi ve kendi kendine yardım yöntemleri ile birçok şizofreni hastası normal işleyişini geri kazanabilir ve hatta semptomsuz hale gelebilir.
Şizofreni tedavisi genellikle hastalığın semptomlarını uzun vadede azaltmak için çeşitli stratejiler içerir. Antipsikotik ilaçlar genellikle tedavinin önemli bir parçasıdır. Şizofreni için en etkili tedavi stratejisi ilaç, terapi, yaşam tarzı değişiklikleri ve sosyal desteğin bir kombinasyonunu içerir.
Şizofreni uzun süreli tedavi gerektirir. Şizofreni hastalarının çoğu, yeni atakları önlemek ve semptomsuz kalmak için kendilerini daha iyi hissettiklerinde bile tedaviye devam etmelidir. Belirtileriniz düzeldikçe doktorunuz dozu azaltabilir veya ilacınızı değiştirebilir.
Şizofreni ilaçları halüsinasyonlar, sanrılar, paranoya ve düzensiz düşünme gibi psikotik semptomları azaltarak çalışır. Doğru ilacı ve dozu bulmak bir deneme yanılma sürecidir. Bu nedenle ilaçlar yaşam kaliteniz pahasına kullanılmamalıdır. Bu süreçte kişi sabırlı olmalı ve tedavi süreci ile ilgili endişelerini zihin sağlığı uzmanı ile paylaşmalıdır.
Bununla beraber psikoterapi, başa çıkma ve yaşam becerilerini geliştirmenize, stresi yönetmenize, ilişki sorunlarını çözmenize ve iletişimi geliştirmenize yardımcı olacaktır. Özellikle grup terapileri, sizi benzer durumda olan ve zorlukların üstesinden nasıl geldiklerine dair değerli bilgiler sunabilen diğer kişilerle de bağlantı sağlayacağından oldukça faydalı olabilmektedir. Bunun yanı sıra akrabaların terapi seanslarına katıldığı aile müdahaleleri de şizofreni hastaları için oldukça yararlı olabilir.
Not: Bu içerik yalnızca bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde terapinin yerini tutmaz. Bu sitedeki hiçbir içerik, doğrudan tıbbi tavsiye yerine kullanılmamalıdır. Psikolojik sağlığın fiziksel sağlık sorunlarını da etkileyebileceğine dikkat edin. Psikolojik durumunuzun yönetilmesinin zor olduğunu fark ederseniz, lütfen profesyonel yardım almayı düşünün.
Referanslar:
Robinson, Lawrence & Smith, Melinda, Segal, Jeanne. (2020) Schizophrenia Symptoms and Coping Tips. HelpGuide
M. Glynn, Shirley, Kangas, Karen & Pickett, Susan. (2015). Recognizing the signs of schizophrenia. American Psychological Association.
NIH. (2020). Schizophrenia. The National Institute of Mental Health.
Mayo Clinic. (2021). Schizophrenia. Mayo Clinic Staff.