top of page
  • Yazarın fotoğrafıVolkan Akgül Psikoloji

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

Travma sonrası stres bozukluğunda (TSSB), kişiye rahatsızlık veren belirtiler bir veya daha fazla kişiyi aşırı korkutan, dehşet içinde bırakan, çaresizlik yaratan olay/olaylar yaşandıktan sonra ortaya çıkmaktadır. Semptomlar, olayla ilgili kontrol edilemeyen düşüncelerin yanı sıra geri dönüşler, kabuslar ve şiddetli anksiyeteyi de içerebilir.


Travmatik olaylardan geçen çoğu insan, geçici olarak uyum sağlamakta ve başa çıkmakta zorluk çekebilir, ancak zamanla ve iyi öz bakımla, genellikle iyileşirler. Semptomlar kötüleşirse, aylarca hatta yıllarca sürerse ve kişinin günlük işleyişine müdahale edecek hale gelmesi travma sonrası stres bozukluğunun tipik bir göstergesidir.


TSSB semptomları geliştikten sonra etkili tedavi almak, semptomları azaltmak ve işlevi iyileştirmek için kritik olabilir.


Semptomlar


Travma sonrası stres bozukluğu semptomları travmatik bir olaydan sonraki bir ay içinde başlayabilir, ancak bazen semptomlar olaydan yıllar sonra ortaya çıkmayabilir. Bu belirtiler sosyal veya iş ortamlarında ve ilişkilerde önemli sorunlara neden olur. Ayrıca kişinin normal günlük görevlerini yerine getirme becerilerine de müdahale edebilirler.


TSSB semptomları genellikle dört türe ayrılır: müdahaleci anılar, kaçınma, düşünce ve ruh halindeki olumsuz değişiklikler, fiziksel ve duygusal tepkilerdeki değişiklikler. Belirtiler zamanla değişebilir veya kişiden kişiye değişebilir.


Müdahaleci anılar


Müdahaleci anıların belirtileri şunları içerebilir:

  • Travmatik olayın tekrarlayan, istenmeyen üzücü anıları

  • Travmatik olayı sanki tekrar oluyormuş gibi yeniden yaşamak (geri dönüşler)

  • Travmatik olay hakkında üzücü rüyalar veya kabuslar

  • Travmatik olayı hatırlatan bir şeye karşı şiddetli duygusal sıkıntı veya fiziksel tepkiler

Kaçınma


Kaçınma belirtileri şunları içerebilir:

  • Travmatik olay hakkında düşünmekten veya konuşmaktan kaçınmaya çalışmak

  • Travmatik olayı hatırlatan yerlerden, faaliyetlerden veya insanlardan kaçınmak

Düşünce ve ruh halindeki olumsuz değişiklikler


Düşünce ve ruh halindeki olumsuz değişikliklerin belirtileri şunları içerebilir:

  • Kendiniz, diğer insanlar veya dünya hakkında olumsuz düşünceler

  • Gelecek hakkında umutsuzluk

  • Travmatik olayın önemli yönlerini hatırlamamak da dahil olmak üzere hafıza sorunları

  • Yakın ilişkileri sürdürmede zorluk

  • Aileden ve arkadaşlardan kopuk hissetmek

  • Bir zamanlar zevk aldığınız aktivitelere ilgisizlik

  • Olumlu duyguları yaşama güçlüğü

  • Duygusal olarak uyuşmuş hissetmek

Fiziksel ve duygusal tepkilerdeki değişiklikler


Fiziksel ve duygusal tepkilerdeki değişikliklerin belirtileri (uyarılma belirtileri olarak da adlandırılır) şunları içerebilir:

  • Kolayca ürkme veya korkma

  • Daima tehlikeye karşı tetikte olmak

  • Çok fazla içmek veya çok hızlı araba kullanmak gibi kendine zarar veren davranışlar

  • Uyku problemi

  • Odaklanmada zorluk

  • Sinirlilik, kızgın patlamalar veya agresif davranış

  • Ezici suçluluk veya utanç

6 yaşında ve daha küçük çocuklar için belirti ve semptomlar şunları içerebilir:

  • Travmatik olayı veya travmatik olayın yönlerini oyun yoluyla yeniden canlandırmak

  • Travmatik olayın yönlerini içerebilen veya içermeyen korkutucu rüyalar

Ne zaman destek almalı?


Travmatik bir olay hakkında bir aydan uzun süredir rahatsız edici düşünceleriniz ve hisleriniz varsa, şiddetliyse veya hayatınızı tekrar kontrol altına almakta sorun yaşadığınızı düşünüyorsanız, mutlaka bir zihin sağlığı uzmanıyla konuşun. Mümkün olan en kısa sürede tedavi olmak, TSSB semptomlarının kötüleşmesini önlemeye yardımcı olabilir.


Nedenleri


Kişiler ölüm tehlikesi, ciddi yaralanma, cinsel saldırı, şiddet vb. olaylar yaşandığında travma sonrası stres bozukluğu geliştirebilirler.


TSSB aşağıdakilerin karmaşık bir karışımından kaynaklanır:

  • Hayatınızda geçirdiğiniz travmanın miktarı ve ciddiyeti dahil olmak üzere stresli deneyimler

  • Ailede anksiyete ve depresyon geçmişi gibi kalıtsal ruh sağlığı riskleri

  • Kişiliğinizin miras alınan özellikleri - genellikle mizacınız olarak adlandırılır

  • Beyninizin strese yanıt olarak vücudunuzun salgıladığı kimyasalları ve hormonları düzenleme şekli

Risk faktörleri


Her yaştan insanda travma sonrası stres bozukluğu olabilir. Bununla birlikte, bazı faktörler sizi travmatik bir olaydan sonra TSSB geliştirme olasılığınızı artırabilir, örneğin:

  • Yoğun veya uzun süreli travma yaşamak

  • Daha önce çocukluk çağı istismarı gibi başka travmalar yaşamış olmak

  • Askeri personel ve ilk müdahale ekipleri gibi travmatik olaylara maruz kalma riskinizi artıran bir işe sahip olmak

  • Anksiyete veya depresyon gibi başka zihin sağlığı sorunlarına sahip olmak

  • Aşırı alkol tüketme veya uyuşturucu kullanımı gibi madde kötüye kullanımıyla ilgili sorunların olması

  • Aile ve arkadaşlar gibi iyi bir destek sisteminden yoksun olmak

  • Anksiyete veya depresyon gibi zihin sağlığı sorunları olan akrabalara sahip olmak

Travmatik olayların türleri


TSSB'nin gelişmesine yol açan en yaygın olaylar şunları içerir:

  • Savaş maruzluğu

  • Çocuklukta cinsel istismar

  • Cinsel şiddet

  • Fiziksel saldırı

  • Bir silahla tehdit edilmek

  • Bir kaza

Yukarıdaki maddelerin yanı sıra; yangın, doğal afet, gasp, soygun, uçak kazası, işkence, adam kaçırma, yaşamı tehdit eden tıbbi teşhis, terör saldırısı ve diğer aşırı veya yaşamı tehdit eden olaylar gibi diğer birçok travmatik olay da TSSB'ye yol açabilir.


Komplikasyonlar


Travma sonrası stres bozukluğu kişinin tüm hayatını - işini, ilişkilerini, sağlığını ve günlük aktivitelerden aldığı keyfi - bozabilir.


TSSB'ye sahip olmak, aşağıdakiler gibi diğer zihin sağlığı sorunları riskinizi de artırabilir:

  • Depresyon ve kaygı

  • Uyuşturucu veya alkol kullanımıyla ilgili sorunlar

  • Yeme bozuklukları

  • İntihar düşünceleri ve eylemleri

Önlem


Travmatik bir olaydan kurtulduktan sonra, birçok insan ilk başta ne olduğunu düşünmeyi bırakamamak gibi TSSB benzeri semptomlara sahiptir. Korku, kaygı, öfke, depresyon, suçluluk - bunların hepsi travmaya verilen ortak tepkilerdir.


Zamanında yardım ve destek almak, normal stres reaksiyonlarının kötüleşmesini ve TSSB'ye dönüşmesini engelleyebilir.

 

Not: Bu içerik yalnızca bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır ve hiçbir şekilde terapinin yerini tutmaz. Bu sitedeki hiçbir içerik, doğrudan tıbbi tavsiye yerine kullanılmamalıdır. Psikolojik sağlığın fiziksel sağlık sorunlarını da etkileyebileceğine dikkat edin. Psikolojik durumunuzun yönetilmesinin zor olduğunu fark ederseniz, lütfen profesyonel yardım almayı düşünün.


Kaynakça:

Post-traumatic stress disorder PTSD (Mayo Foundation for Medical Education and Research)

What Is Post-traumatic Stress Disorder? (Harvard Health Publishing)

150 görüntüleme

Son Yazılar

Hepsini Gör
bottom of page